Trên kia em nói hoàn toàn đúng.
Và nếu nhìn từ góc độ phát sinh đó thì suy cho cùng, sự nhìn nhận của 1 quần thể - hay 1 cộng đồng - dễ bị "manipulate" (chị không nghĩ ra từ tiếng Việt nào cho chính xác) như người ta manipulate 1 cái gene.
Đạo đức là cái gì mà con người được dạy từ bé, chứ đạo đức không phải là "khả năng" bẩm sinh (mình tạm gọi như thế). Thêm nữa, môi trường cũng ảnh hưởng nhiều đến sự nhìn nhận về đạo đức của con người. Hồi bé được dạy thế này, đứa bé đó chỉ biết thế, đến khi lớn lên, biết nghĩ và nhìn nhận, nó sẽ so sánh cái nó được dạy và cái nó chứng kiến. Nó thay đổi thế nào là do tính cách của nó 1 phần lớn nữa (nó tự xây cho nó 1 lập trường riêng hoặc đi theo 1 hướng nào đó)...
Nhưng nghĩ kỹ ra thì góc độ phát sinh và góc độ lại liên quan đến nhau khá chặt.
Vì nhiều lúc vì sợ hậu quả (khi xét về góc nhìn song song) nên người ta không dám - hoặc chưa dám - thay đổi chuẩn mực đạo đức đó (xét về góc độ phát sinh) --> "phát sinh" bị "song song" chi phối. Ví dụ: Cải biến gene - nhân bản vô tính, lúc đó, người ta có thể tạo ra những người kiểu như "perfect": vừa thông minh, vừa đẹp, lại khỏe mạnh, v.v... Thế nhưng con người là lòng tham vô đáy, và hiếu chiến. Khi 1 người perfect như thế được chế tạo ra, ai chẳng thấy thích, lúc đó sẽ có nhiều kẻ muốn lợi dụng --> nhân bản hàng loạt để minh được cai trị những người "perfect" như thế và có nhiều quyền lực --> nhiều người có suy nghĩ giống nhau như vậy --> đánh nhau.
(tuy nhiên mình cũng phải ghi chú là có tạo ra 1 người "perfect" như thế, người đó cũng phải có điều kiện học, chứ không thể "tự nhiên" lại giỏi được ngay, "tự nhiên" biết hết mọi thứ thì chỉ có robot thôi).
Trên kia là dẫn chứng "xuôi", còn bây giờ thì dẫn chứng "ngược":
Chuyện trên kia chưa xảy ra, nhưng có nguy cơ xảy ra, còn chuyện này đã xảy ra: bom nguyên tử. Ban đầu, người ta dằn vặt, không biết có nên đưa ra và phổ biến rộng rãi (vì "sợ" hậu quả), thế nhưng sau đó người ta vẫn cho phép, và hậu quả là những cái gì người ta đã từng dự đoán lúc trước...
Quy ra 1 điều là: QUYỀN LỰC và TIỀN là 2 thứ chi phối cho tất cả. Chán và thất vọng, nhưng đối với nhiều người (nhất là những người được người ta gọi là "giai cấp thống trị" ý) thì sự thật là như vậy...
Và có 1 cái em nói chị chưa đồng tình lắm: "giai cấp thống trị là đại biểu của trí tuệ". Em giải thích thêm được không?