Tình yêu theo dòng thời gian
Ngày xửa ngày xưa, tình yêu được coi như hình phạt của thần linh giáng xuống con người. Ngày nay, dù khoa học có vẻ như đã lý giải được tất cả những câu hỏi hóc búa của nhân loại, nhưng tình yêu vẫn mãi là một huyền nhiệm.
Trong cuốn Bữa tiệc, triết gia Hy Lạp Platon thuật lại bài thuyết pháp của Aristophane về tình yêu như sau: "Khởi thủy, con người có thân hình tròn quay với bốn tay và ngần ấy chân, hai khuôn mặt hoàn toàn giống nhau đặt trên một cái cổ tròn, hai cơ quan sinh dục... và phần còn lại giống như chúng ta ngày nay". Một sự kết hợp hoàn hảo. Nhưng những con người đầu tiên ấy vì rất mạnh mẽ nên đâm ra ngạo mạn, "coi trời bằng vung", khiến chư thần trên núi Olympus lo ngại. Vì vậy, để trừng phạt con người, thần Zeus quyết định chẻ đôi họ ra "như người ta cắt quả trứng luộc bằng một sợi tóc"... Bi kịch bắt đầu. Kể từ đó, mỗi người cứ mải miết tìm kiếm nửa đã mất của mình, quấn quýt với nhau và "khao khát hòa nhập vào nhau"... Đó là huyền thoại về tình yêu của người xưa để lý giải tại sao người ta sống có lứa có đôi.
Thế nhưng, trước khi có huyền thoại về tình yêu, người ta đã yêu nhau rồi. Tình yêu bắt nguồn từ cái thuở con người vừa thoát ra khỏi đêm tối u minh để nắm vận mạng của mình và làm chủ thế giới. Qua dòng thời gian, lịch sử nhân loại chứng kiến biết bao mối tình cảm động đẫm nước mắt lẫn hạnh phúc, trong đó có những kẻ bị nguyền rủa: Ulysse và Penelope, Medee và Jason, Helose và Abelard, Romeo và Juliet... Chuyện tình của những đôi tình nhân yêu nhau đến cuồng si ấy, nói như Shakespeare, đầy "âm thanh và cuồng nộ", nhưng bất diệt và cảm động như một bài thơ tình bất hủ.
Và chỉ có Thượng Đế mới biết có bao nhiêu kẻ yêu mà không được yêu, hay đúng hơn là có bao nhiêu mối tình đơn phương, lầm lạc trải qua hàng bao thế kỷ. Bị ngăn chặn, chịu gông cùm, sỉ nhục, bị coi như một hiểm họa, một dã thú cần phải thuần hóa. Ngay cả triết gia Platon cũng từng nghi ngờ thần Tình yêu bởi vì ông cho rằng thân xác con người là "tù ngục của linh hồn". Nhất là, thần Cupid lại là một đứa trẻ mù quáng và nghịch ngợm, luôn ngẫu hứng bắn những mũi tên yêu đương khiến người ta đâm ra mất hết lý trí. Theo triết gia này nói riêng và dân Hy Lạp nói chung, điều quan trọng đối với con người là tự do, nghĩa là làm chủ chính mình; vì vậy, triết lý, khoa học và chính trị là những khía cạnh không thể thiếu trong đời sống tinh thần của con người. Đam mê không có chỗ đứng trong những con người tự do.
Cựu ước hình như cũng nghi kỵ tình yêu. Sách Huấn ca dạy rằng: "Hãy tránh đừng nhìn người phụ nữ nhan sắc, cũng đừng ngắm nhìn một giai nhân xa lạ. Vì sắc đẹp phụ nữ mà bao kẻ đảo điên và cũng vì thế mà ái tình bừng lên như lửa". Ham muốn, mãnh lực không thể cưỡng nổi, một khi trỗi dậy khiến người ta mất hết lý trí: Samson vì quá say mê sắc đẹp của nàng Dalila nên phải chuốc lấy hậu quả thảm thương. Amnon vì quá si mê đến độ cưỡng hiếp cô em gái cùng cha khác mẹ là Tamar, còn vua David thì không ngại giết chết chồng của Bethsabee để cưới nàng, Judith nhờ sắc đẹp mà giết được tướng giặc là Holopherne, Salomon nổi tiếng là nhà thông thái bậc nhất mà cũng không tránh khỏi mù quáng... Tình yêu làm đảo lộn tất cả. Chính vì vậy mà suốt thời gian dài, Kitô giáo không mấy mặn mà với chuyện yêu đương, chỉ đề cao tình yêu thuần lý và hướng về Thượng Đế. Tình yêu giữa 2 con người từng bị coi là hư hỏng, kém thanh cao và thậm chí là tội lỗi.
Nhưng trái đất vẫn mãi là tổ ấm của các đôi uyên ương. Suốt hàng thế kỷ liền, nhân loại luôn phải hứng chịu chiến tranh, loạn lạc, đói kém, dịch bệnh... Người ta phải tìm cách sống sót chứ không còn thời gian cho chuyện yêu đương. Hơn nữa, thời trung đại, chính quyền còn đè nặng lên cả đời tư của con người. Ở làng quê cũng như tại các lâu dài, trật tự xã hội, lợi tức gia đình và tất cả quyền lực đều nằm trong tay pater familias (gia trưởng), kể cả chuyện tình cảm và đời sống vợ chồng. Tình yêu thanh cao thời Trung đại và cả tình yêu đầy kiểu cách của giới quý tộc hồi thế kỷ 17 chỉ tồn tại trong văn chương, nghệ thuật hơn là trong đời thực. Tình yêu chỉ là một ảo mộng.
Mãi sau này tình yêu mới lên ngôi, mới được coi như là một chân lý, một sự cần thiết, là chìa khóa để mở cửa hạnh phúc và dẫn đến thiên đường. Thế kỷ Ánh sáng mở đường cho tôn giáo hiện đại này bằng cách lấy tự do thay cho quyền lực, cá nhân thay cho dân tộc, hạnh phúc thay cho định mệnh, nói như Saint-Just đây là "tư tưởng mới mẻ ở châu Âu". Nhưng luận chứng là con dao hai lưỡi. Các triết gia muốn vượt qua bức tường của những thành kiến và luân lý tự nhiên chịu ảnh hưởng của luân lý Kitô giáo vốn không mấy mặn mà với chuyện tình cảm. "Luôn luôn có một chút nhục cảm trong những tình cảm cao thượng nhất và trong sự âu yếm thanh khiết nhất của chúng ta", Diderot khẳng định như vậy trong Jacques - kẻ theo thuyết định mệnh; trong khi ở mục Tình yêu trong Từ điển triết học, Voltaire lại lạnh lùng mô tả chuyện yêu đương của con người chẳng khác gì hành động tính giao của loài vật. Phải chăng tình yêu cũng chỉ là ham muốn và bản năng? Những kẻ tôn thờ đời sống phóng đãng lại lấy tình dục thay cho tình yêu, thú vui thay hạnh phúc, khoảnh khắc thay cho lâu bền. Thống chế Richelieu, cháu trai của Hồng y tể tướng một thời vang bóng của nước Pháp Richelieu, một ngày nọ mời vợ chồng của một người bạn và người tình của mình đến dùng bữa. Thực đơn: một bữa ăn tối trong trang phục của Adam và "thức ăn nóng hổi" không gì khác ngoài những con người. Tử tước de Valmont, trong cuốn Những mối quan hệ nguy hiểm, không hề giấu giếm tình yêu của mình dành cho Tourvel. Và kết cục cả hai cùng dắt nhau sang bên kia thế giới...
Kiến Thức Ngày Nay (theo Le Figaro)
source vnexpress.net
