Doom metal
Có lẽ là thể loại metal cởi mở nhất và rõ ràng là thể loại metal chậm nhất, doom metal được tạo ra bởi cụ tổ của heavy metal: Black Sabbath. Bài hát Black Sabbath chính là ví dụ đầu tiên cho cái mà sau này gọi là doom metal. Những cuộc cách mạng trong thể loại này diễn ra vào đầu những năm 90 khi 3 ban nhạc của nước Anh là Anathema, Paradise Lost và My Dying Bride bắt đầu chơi doom metal. Chậm rãi và bệnh hoạn, đen tối và luôn luôn sầu muộn, doom metal cũng có thể được xem như là những thí nghiệm với những nhạc cụ ‘phi metal ‘ như piano, violin, organ. Thậm chí nhạc của My Dying Bride còn bị cấm ở một số nước vì thanh niên nghe xong thì tự tử. Nhóm này có tiếng Violon kéo nghe buồn đến não nề.
Pha trộn: doom death metal.
Điển hình: Anathema, My Dying Bride, Cathedral, Candlemass, ....
Glam/Hair metal
Là những gì mà metal tạo ra cho MTV vào giữa những năm 80 nhờ vào Bon Jovi, Poison, Def Leppard và nhiều ban nhạc khác mà hình ảnh của họ thường quan trọng hơn âm nhạc của họ.Ở 1 khía cạnh nào đó, nó cũng giống như trào lưu boysband, nu metal ngày nay: 1 ban nhạc trở nên nổi tiếng và những nhà sản xuất đã nhanh chóng tạo ra hàng tá những bản sao (trên thực tế có 1 số ban rất hay và thực sự có tài).Tuy nhiên, ‘cái chợ âm nhạc’ này nhanh chóng đầy ứ những ban pop metal (còn tệ hơn cả hair metal) và hair metal biến khỏi MTV cũng như trên sóng radio cũng nhanh như khi nó xuất hiện. Đặc điểm chung của thể loại này là các thành viên trong ban nhạc thường ăn mặc khá lập dị, diêm dúa với những bộ đồ loè loẹt, cầu kỳ, có vẻ rách rưới: quần thì bó sát còn áo xùm xoè như những mớ rẻ rách trên người, đầu tóc thì bù xù. Về âm nhạc thì phần guitar khá nghèo nàn, phối khí đơn giản, trong ban nhạc thường chỉ có 1 lead guitar. Hồi mới nghe rock, ban nhạc tôi thích nhất chính là Bon Jovi, tôi nhận ra 1 đặc điểm của Bon là các bài hát thường mở đầu với 1 câu trống, lúc đó tôi cảm thấy rất thú vị và cho rằng nhạc của Bon rất mạnh mẽ. Thế nhưng sau này khi đã hiểu biết hơn tôi mới thấy đó là do nhạc của Bon Jovi rất nghèo nàn, phối khí đơn giản, phải dùng trống để bù vào (tôi cho là tay trống của Bon, Ticco Torres, rất hay), tệ hơn nữa là chẳng biết đoạn guitar solo ở đâu!!? Def leppard cũng giống y như vậy tuy phần guitar có khá hơn vì có đến 2 cây guitar trong đội hình.(Theo tôi thì chỉ nên gọi nhạc của Bon là hard rock thôi, bởi chẳng thấy câu riff đâu cả) Tôi rất buồn khi thấy Skid Row trong danh sách này nhưng công bằng mà nói, ngoài mấy bản ballad đặc sắc với chất giọng của Bach thì nhạc của Skid khá là nhạt. Và hình ảnh của Bach quan trọng đến nỗi người ta chỉ biết đến Skid khi có Bach còn hiện nay Skid chẳng khác gì 1 bọn vô danh mặc dù vẫn đang hoạt động!!! Tuy nhiên, Glam metal cũng có những gương mặt xuất sắc mà không chỉ có tôi rất thích như Motley Crue, Cinderella.
Điển hình: Motley Crue, Cinderella,Europe, Poison, Skid Row,Bon Jovi... thêm The Wall nhỉ!
Gothic metal
Gothic metal nhẹ hơn và sôi nổi hơn doom metal, nhưng nó cùng có nỗi sầu thảm và đôi khi cả trạng thái trầm cảm. Gothic metal rất phóng khoáng và giàu giai điệu với việc sử dụng rộng rãi keyboard và giọng ca nữ, biến nó trở thành thể loại metal ‘hiền hoà’ nhất. Thực ra phân biệt giữa doom metal và gothic metal hay melodic death metal là rất khó, phải nghe kỹ chất nhạc của mỗi ban đồng thời xem xét kỹ tất cả những yếu tố, đặc điểm của ban nhạc đó mới có thể kết luận được là họ chơi gì. Nhất là khi họ thường chơi theo nhiều phong cách hoặc pha trộn các phong cách với nhau thì lại càng khó phân biệt.
Pha trộn: Symphonic gothic metal, gothic doom, gothic death.
Điển hình: Lacuna Coil, Lake of tear, The 69 Eyes, To/Die/For, Within Temptation, Theatre of tragedy, The sin of thy beloved...
Industrial metal
Là metal trộn với nhịp điệu techno và những âm thanh điện tử. Tiên phong của thể loại này là Ministry vào cuối những năm 90, khi họ nhận ra rằng 2 thể loại rất khác biệt nhau có thể hoà trộn với nhau để cho ra 1 thể loại mới. Hiện nay, industrial metal cũng phổ biến gần như nu metal và cũng bị những người nghe ‘metal chân chính’,căm ghét như nu metal.
Pha trộn: Industrial nu metal
Điển hình: Fear Factory, Filter, Spineshank, Static-X, Rammstein,White zombie.
Power metal
Một trong những thể loại được yêu thích nhất, (nhưng cũng khá dễ nhàm) sinh ra vào cuối những năm 80 từ classic heavy metal. Mặc dù nhanh hơn và mạnh mẽ hơn heavy metal, nó vẫn là 1 thể loại rất giàu giai điệu, với ít sự giận dữ và ít hung hãn hơn. Cảm hứng đầu tiên của Power là những nhóm như Iron Maiden, Judas Priest, Manowar(lúc đầu Manowar chơi Heavy nhưng về sau nhóm này thiên về chất power nhiều hơn cả về cách chơi lẫn tư tưởng). Những ban đầu tiên chơi power metal là Helloween, Blind Guardian, Yngwie Malmsteen và Stratovarius. Power metal thường được pha trộn với progressive metal (Ivory Tower, Symphony X, Evergrey, Vanishing Point),trên thực tế phần lớn các ban nhạc power metal có sử dụng các yếu tố của progressive và symphonic metal (Nightwish, Rhapsody,Savatage). Các âm thanh của power metal thường rất trong và cao, chơi với tốc độ nhanh, trong phần lời hiếm khi tìm thấy chữ ‘love’, thường chỉ nói về chiến tranh và những triết lý trong cuộc sống.Tóm lại là nếu bạn nghe thấy nhịp trống bass đôi, những đoạn solo song song giữa lead guitar và keyboard (Stratovarius) hoặc 2 cây lead guitar (Helloween) và giọng hát rất trong, cao trong 1 bài hát nói về những chiến binh dũng cảm hay những vùng đất huyền bí thì gần như chắc chắn đó là power metal.
Biến thể: Melodic power metal, neo-classical power metal.
Pha trộn: Progressive power metal, symphonic power metal (Nightwish, Rhapsody), symphonic progressive power metal
Điển hình: Helloween, Stratovarius, Blind Guardian, Gamma Ray,Hammer Fall.
Progressive metal
Được khai sáng bởi các ban nhạc progressive rock như Rush hay ELP, progressive metal được sinh ra như là sự pha trộn giữa prog rock, rất thịnh hành trong những năm 70, và heavy metal của những năm 80. Những ban đầu tiên chơi thể loại này là Queensryche và Fates Warning nhưng khái niệm progressive metal chỉ được sử dụng rộng rãi sau khi ban nhạc progressive metal nổi tiếng nhất, Dream Theater, xuất hiện vào đầu những năm 90. Bài hát dài với cấu trúc phức tạp, và những đoạn phối khí ở trình độ cao, những album mang tính khái niệm và phần lời đầy trí tuệ, đó là những đặc điểm của progressive metal. Ở Việt Nam, ban nhạc chơi progressive metal được yêu quý nhất chắc là Savatage. Đặc biệt là chị em phụ nữ rất kết ban này. Cũng phải thôi bởi Savatage có phong cách rất đứng đắn (không văng tục hay làm trò kích động như những ban khác) nam tính (nhất là chất giọng của cha Zak Steven, tiếc là anh đã rời ban) mạnh mẽ (nghe nhạc của họ thì rõ) còn lời ca thì quá là triết lý và sâu sắc đến mức khó hiểu (mấy ai dám nhận là đã hiểu hết Believe nào). Có thể nói Savatage như một người đàn ông đứng đắn, mạnh mẽ, sâu sắc, trí tuệ và tràn đầy tình cảm. Phụ nữ còn mong gì hơn thế nữa?
Pha trộn: Progressive power metal, symphonic progressive metal, symphonic progressive power metal (Savatage)
Điển hình: Dream Theater, Fates Warning, Evergrey, Ivory Tower, Symphony X.