Thứ Năm, 20/04/2006, 14:30
PMU - Sự sơ hở chết người!
Vụ án PMU 18 cho dù được xử lý nghiêm đến đâu cũng chỉ là chuyện "ngắt ngọn", bởi tham nhũng kiểu này chắc chắn không phải là cá biệt. Do vậy, cần phải mổ xẻ tận gốc...
Bùi Tiến Dũng lúc bị bắt
Tham nhũng "chui" từ đâu ra ?
Khi đi tìm nguyên nhân của tình trạng tham nhũng chui từ đâu ra và phát triển từ nguy cơ (mới nhen nhóm, đe dọa) lên tai họa (có sức phá hoại, trong đó quan trọng hơn là phá hoại lòng tin), lên hiểm họa (sự mất còn), các chuyên gia đã đưa ra nhiều nguyên nhân.
Có nguyên nhân từ sự tham lam, lại có quyền lực và lợi dụng quyền lực. Có nguyên nhân từ sự sơ hở của cơ chế quản lý. Có nguyên nhân từ sự yếu kém, thậm chí là sự tê liệt của tổ chức. Có nguyên nhân từ sự buông lỏng, thậm chí là che chắn của các cơ quan quản lý. Có nguyên nhân từ sự thờ ơ, thậm chí bạc nhược, ươn hèn, từ sự ăn theo, thậm chí đồng lõa của một bộ phận cán bộ, công chức trong đơn vị...
Vụ tham nhũng động trời tại PMU 18 đã chứa đựng và cộng hưởng của hầu hết các nguyên nhân trên.
Do khuôn khổ một bài báo, chúng tôi xin lạm bàn về sự sơ hở của cơ chế quản lý, với mong muốn các nhà hoạch định chính sách vĩ mô nghiên cứu để không còn xảy ra tình trạng tương tự ở các dự án khác, nhất là các dự án sử dụng nguồn vốn hỗ trợ chính thức (ODA).
Đây là một nguồn vốn Nhà nước do người dân làm chủ; nguồn vốn có vay có trả, nếu để thất thoát thì sẽ bị "lỗ đúp" (lỗ do phải hoàn đủ vốn, do phải trả lãi suất, do sự tăng lên của tỷ giá nội tệ/ngoại tệ). Việc trả nợ không phải đợi đến thế hệ con cháu mà ngay từ bây giờ đã phải trả những khoản nợ đầu tiên sau 10 năm ân hạn tính từ năm 1993; quan trọng hơn là lòng tin của quốc tế đối với đất nước hiện đang rất cần nhiều vốn để thực hiện mục tiêu tăng trưởng kinh tế và phát triển xã hội nhằm sớm thoát khỏi nước kém phát triển, chống tụt hậu xa hơn...
Sơ hở của cơ chế quản lý
Thứ nhất, PMU 18 không là đối tượng điều chỉnh của bất cứ văn bản quy phạm pháp luật nào, từ Luật Doanh nghiệp nhà nước, các Luật điều chỉnh về các đơn vị sự nghiệp, các Luật điều chỉnh đối với cơ quan nhà nước.
Một đơn vị mà không bị điều chỉnh bởi luật nào, tức là nằm ngoài các luật, nằm ngoài sự quản lý của Nhà nước, thì làm gì chẳng tự tung tự tác, hoặc làm gì mà lãnh đạo Bộ muốn can thiệp kiểu gì mà chẳng được, làm gì mà các Bộ, ngành có chức năng quản lý nhà nước về ngành, lĩnh vực chẳng không với tới được.
Giữa một đất nước thực hiện quản lý nhà nước pháp quyền mà có một "ốc đảo" siêu ban, siêu lãnh thổ đến như vậy? Nếu chỉ là một đơn vị tư vấn thì chẳng bao giờ trực tiếp quyết định một cái gì cả. Đây là một sự sơ hở chết người!
Thứ hai, một đơn vị không biết thuộc loại hình nào, mà lại được giao quản lý một lượng vốn khổng lồ như vậy thì chẳng khác gì là giao nhầm chủ. "Vô chủ" đã là nguy hiểm chết người, thì "nhầm chủ" còn nguy hiểm chết người đến hai lần.
Lần thứ nhất làm Bùi Tiến Dũng tưởng mình là ông chủ, mà đã là ông chủ thì muốn bao nhiêu xe cũng được, muốn mua xe loại gì cũng được, khi mua về rồi thì muốn cho ai mượn cũng được, miễn là phục vụ cho mục đích của mình, muốn dưới danh nghĩa cho, tặng vốn để "mua" hay làm đường vào trang trại cũng được..., muốn ép nhà thầu chính phải chia sẻ cho nhà thầu phụ là công ty "sân sau" của Bùi Tiến Dũng cũng được, đến nỗi "chính" còn sợ cả "phụ", phụ còn "át ngược" cả chính.
Lần thứ hai, bộ máy của đơn vị tự coi mình là người đứng ngoài cuộc giám sát, làm việc theo lệnh của ông chủ, miễn là được trả công cao hơn ở các đơn vị khác. Điều nguy hiểm là ở đây Tổng giám đốc, các Trưởng phòng là kiêm luôn Bí thư Đảng ủy, Bí thư chi bộ thì thôi rồi, đảng viên cũng chẳng dám đấu tranh nói chi quần chúng và chi bộ trong sạch vững mạnh, Đảng bộ trong sạch vững mạnh hay cơ cấu lên cao nữa cũng là do ý của ông chủ cả.
Dân chủ bị hợp thức hóa, bị đội danh còn nguy hiểm hơn cả không có dân chủ, bởi nó đánh lừa được cả các cấp, các ngành. Bị tê liệt cũng chính là do nguyên nhân này.
Thứ ba, việc quản lý ở PMU 18 gần như bị buông lỏng, bị bỏ ngỏ. Một lượng vốn lớn đến như vậy nhưng lãnh đạo Bộ không biết là thất thoát, sai phạm bao nhiêu, và khi có ý kiến nghi ngờ về tỷ lệ chia chác cho lãnh đạo Bộ thì lại coi đó là bịa đặt.
Một số lượng ô tô xịn đến như vậy, nhiều đến như vậy mà các cơ quan tài chính nhà nước, những cơ quan có trách nhiệm theo dõi, quản lý, từ kế toán trưởng của PMU 18 đến Vụ trưởng Vụ Kế hoạch - tài chính Bộ Giao thông vận tải đến các đơn vị quản lý tương ứng của Bộ Tài chính... cũng không biết.
Thứ tư, việc kiểm tra giám sát - một công cụ hữu hiệu của quản lý gần như bị tê liệt. Lãnh đạo Bộ thì "đồng đổ cho cốt, cốt đổ cho đồng" nhằm tránh bị xem là yếu kém; vụ việc vỡ lở đến như vậy rồi mà còn che chắn hết ở cấp Phó bí thư Đảng ủy đến Thứ trưởng Thường trực kiêm Bí thư Đảng ủy, Phó ban thường trực Ban phòng chống tham nhũng, đến Bộ trưởng Bí thư Ban Cán sự Đảng...
Đã mấy lần các cơ quan kiểm tra thanh tra phát hiện sai phạm, nhưng công việc xử lý "thí tốt", còn những nhân vật có nhiều sai phạm nhất lại không. Đối với một công chức bình thường, sự tránh né, thờ ơ, thậm chí vì miếng cơm manh áo đã có thể coi là bạc nhược, ươn hèn - một nguyên nhân quan trọng để kẻ tham nhũng lộng hành, nhưng với một người lãnh đạo Bộ sẽ được quy kết là gì, nếu không phải đồng lõa, thì cũng là bao che (với đằng sau sự bao che là chia chác), là góp phần làm nghèo, làm nhỏ đất nước.
Theo Ngọc Minh
Thanh Niên