Nhà sử học Dương Trung Quốc cho rằng điểm thi đại học môn Sử thấp không chỉ do sách giáo khoa hàng chục năm không thay đổi mà còn do xã hội không coi trọng Sử, thầy cô giáo dạy môn này vừa nghèo, vừa ít cơ hội.
- Là nhà sử học, cảm giác của ông thế nào khi khá nhiều bài thi đại học môn Sử bị điểm 0?
- Chuyện này tồn tại từ lâu và đến nay vấn đề không được cải thiện mà còn trầm trọng hơn. Dư luận xã hội nói nhiều, giới sử học chúng tôi trong đó có thầy dạy sử cũng rất day dứt, cảm thấy mình có lỗi phần nào. Nhưng thực tế là mười mấy năm nay, sách giáo khoa lịch sử gần như không thay đổi thì làm sao tác động trực tiếp đến việc học của học sinh.
Nếu chúng ta coi lịch sử chỉ là một bộ nhớ, quan tâm đến lịch sử theo kiểu chỉ đánh đố trí nhớ (thể hiện rõ nhất trên các sân chơi của phương tiện truyền thông) thì hiệu quả sẽ không cao. Lịch sử không phải chỉ là nhớ, vì bây giờ chúng ta có nhiều phương tiện, có thể tra cứu bất cứ lúc nào. Chúng ta không thể dạy theo kiểu nhồi nhét mà phải bảo đảm học sinh vận dụng kiến thức, tiềm năng của mình như thế nào để con người phải có hoài bão, có chí mưu sinh.
Nhà sử học Dương Trung Quốc: "Nếu bắt học sinh phải nhớ hết các sự kiện lịch sử với rất nhiều chi tiết thì rất khó khăn". Ảnh: Tiến Dũng. - Ngoài lý do sách giáo khoa dạy Sử không thay đổi, theo ông còn nguyên nhân nào khác?
- Đây là vấn đề xã hội. Học sinh học cái gì cũng là một sự tính toán. Các em phải học ngoại ngữ, tin học, vì không giỏi những thứ đó không kiếm được tiền. Bây giờ có doanh nghiệp nào cam kết thí sinh thi nhất môn Sử, sau này tốt nghiệp đi làm trả lương 3.000 USD mỗi tháng, tôi đoán chắc sẽ có nhiều em theo Sử.
Tôi từng cố gắng thuyết minh với các em học Sử là rất cần thiết, vì Sử không chỉ giúp các em làm nghề sử, mà có thể làm báo, làm chính trị, kể cả làm khoa học mà tư suy về sử thì cũng có lợi. Thế nhưng, không thể thuyết phục được vì không nhìn đâu xa, các em cũng hiểu gần mình nhất là cô giáo dạy Sử luôn người nghèo nhất, ít cơ hội nhất.
Ngay việc đào tạo đội ngũ giáo viên dạy sử ở các trường đại học cũng rất khó khăn. Tôi biết có nhiều thầy cô dạy sử nhưng chưa hề đặt chân đến Điện Biên Phủ, vì thế chỉ dạy theo sách giáo khoa, trong khi hàng chục năm nay sách giáo khoa gần như không thay đổi. Còn bản thân tôi, thích sử chỉ vì có thầy dạy sử hay quá nên mê, theo rồi làm sử.
- Cá nhân ông đề xuất gì về việc thay đổi cách dạy và học sử ở Việt Nam?
- Không phải là các nhà giáo dục và giới sử học chúng tôi chưa từng ngồi lại với nhau, nhưng để thay đổi một cơ chế khó lắm. Ví dụ ai cũng thấy sách giáo khoa hiện nay là có vấn đề, nhưng nói mãi mà có thấy ai thay đổi đâu, vẫn là một bộ sách giáo khoa, vẫn theo chỉ đạo. Trong khi các nước có nhiều bộ sách giáo khoa sử, miễn là chương trình chuẩn và quy trình đánh giá chuẩn để tạo sự phong phú.
Cá nhân tôi cho rằng nên coi sử học là ngụ ngôn chứ không phải là tri thức chính xác, vì để chính xác các em có thể mở máy tính và tra mạng bất cứ lúc nào. Ngụ ngôn là để các em hiểu rõ ý nghĩa sâu xa của các sự kiện lịch sử. Sử học có 2 thuộc tính rất quan trọng đó là sự trung thực và công bằng. Cần thực sự công bằng trong đánh giá từng giai đoạn lịch sử đế hấp dẫn học sinh, còn nếu chỉ lải nhải những điều mà các em chưa tin thì sử học sẽ không thể hấp dẫn, thay vào đó lại là sự khổ sai về trí nhớ.
- Ông đánh giá thế nào về giải pháp tăng thời lượng môn sử trong chương trình học?
- Mỗi nước có một cách học sử khác nhau. Mỹ chẳng hạn, học sử theo cách thảo luận là chính, qua thảo luận học sinh sẽ tìm ra trong từng sự kiện lịch sử đó mang lại ý nghĩa gì, kể cả tích cực lẫn tiêu cực, từ đó tạo ra phương pháp tư duy về lịch sử. Nếu bắt học sinh phải nhớ hết các sự kiện lịch sử với rất nhiều chi tiết thì rất khó khăn. Cho nên theo tôi nhất định phải thay đổi cách dạy sử hiện nay, tuy nhiên phải có lộ trình chứ không thể đảo lộn quá lớn.
- Là nhà sử học, cảm giác của ông thế nào khi khá nhiều bài thi đại học môn Sử bị điểm 0?
- Chuyện này tồn tại từ lâu và đến nay vấn đề không được cải thiện mà còn trầm trọng hơn. Dư luận xã hội nói nhiều, giới sử học chúng tôi trong đó có thầy dạy sử cũng rất day dứt, cảm thấy mình có lỗi phần nào. Nhưng thực tế là mười mấy năm nay, sách giáo khoa lịch sử gần như không thay đổi thì làm sao tác động trực tiếp đến việc học của học sinh.
Nếu chúng ta coi lịch sử chỉ là một bộ nhớ, quan tâm đến lịch sử theo kiểu chỉ đánh đố trí nhớ (thể hiện rõ nhất trên các sân chơi của phương tiện truyền thông) thì hiệu quả sẽ không cao. Lịch sử không phải chỉ là nhớ, vì bây giờ chúng ta có nhiều phương tiện, có thể tra cứu bất cứ lúc nào. Chúng ta không thể dạy theo kiểu nhồi nhét mà phải bảo đảm học sinh vận dụng kiến thức, tiềm năng của mình như thế nào để con người phải có hoài bão, có chí mưu sinh.
- Đây là vấn đề xã hội. Học sinh học cái gì cũng là một sự tính toán. Các em phải học ngoại ngữ, tin học, vì không giỏi những thứ đó không kiếm được tiền. Bây giờ có doanh nghiệp nào cam kết thí sinh thi nhất môn Sử, sau này tốt nghiệp đi làm trả lương 3.000 USD mỗi tháng, tôi đoán chắc sẽ có nhiều em theo Sử.
Tôi từng cố gắng thuyết minh với các em học Sử là rất cần thiết, vì Sử không chỉ giúp các em làm nghề sử, mà có thể làm báo, làm chính trị, kể cả làm khoa học mà tư suy về sử thì cũng có lợi. Thế nhưng, không thể thuyết phục được vì không nhìn đâu xa, các em cũng hiểu gần mình nhất là cô giáo dạy Sử luôn người nghèo nhất, ít cơ hội nhất.
Ngay việc đào tạo đội ngũ giáo viên dạy sử ở các trường đại học cũng rất khó khăn. Tôi biết có nhiều thầy cô dạy sử nhưng chưa hề đặt chân đến Điện Biên Phủ, vì thế chỉ dạy theo sách giáo khoa, trong khi hàng chục năm nay sách giáo khoa gần như không thay đổi. Còn bản thân tôi, thích sử chỉ vì có thầy dạy sử hay quá nên mê, theo rồi làm sử.
- Cá nhân ông đề xuất gì về việc thay đổi cách dạy và học sử ở Việt Nam?
- Không phải là các nhà giáo dục và giới sử học chúng tôi chưa từng ngồi lại với nhau, nhưng để thay đổi một cơ chế khó lắm. Ví dụ ai cũng thấy sách giáo khoa hiện nay là có vấn đề, nhưng nói mãi mà có thấy ai thay đổi đâu, vẫn là một bộ sách giáo khoa, vẫn theo chỉ đạo. Trong khi các nước có nhiều bộ sách giáo khoa sử, miễn là chương trình chuẩn và quy trình đánh giá chuẩn để tạo sự phong phú.
Cá nhân tôi cho rằng nên coi sử học là ngụ ngôn chứ không phải là tri thức chính xác, vì để chính xác các em có thể mở máy tính và tra mạng bất cứ lúc nào. Ngụ ngôn là để các em hiểu rõ ý nghĩa sâu xa của các sự kiện lịch sử. Sử học có 2 thuộc tính rất quan trọng đó là sự trung thực và công bằng. Cần thực sự công bằng trong đánh giá từng giai đoạn lịch sử đế hấp dẫn học sinh, còn nếu chỉ lải nhải những điều mà các em chưa tin thì sử học sẽ không thể hấp dẫn, thay vào đó lại là sự khổ sai về trí nhớ.
- Ông đánh giá thế nào về giải pháp tăng thời lượng môn sử trong chương trình học?
- Mỗi nước có một cách học sử khác nhau. Mỹ chẳng hạn, học sử theo cách thảo luận là chính, qua thảo luận học sinh sẽ tìm ra trong từng sự kiện lịch sử đó mang lại ý nghĩa gì, kể cả tích cực lẫn tiêu cực, từ đó tạo ra phương pháp tư duy về lịch sử. Nếu bắt học sinh phải nhớ hết các sự kiện lịch sử với rất nhiều chi tiết thì rất khó khăn. Cho nên theo tôi nhất định phải thay đổi cách dạy sử hiện nay, tuy nhiên phải có lộ trình chứ không thể đảo lộn quá lớn.
